Αρχαιολογική Συλλογή Μαλεβιζίου
Στο Γάζι σε ειδική αίθουσα του Δημοτικού Μεγάρου βρίσκεται η αρχαιολογική συλλογή του Δήμου Μαλεβιζίου, η οποία χρηματοδοτήθηκε από τον Δήμο Μαλεβιζίου, εγκαινιάστηκε το 2011, και λειτουργεί καθημερινά εκτός Τρίτης 8:00-14:30. Η συλλογή υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην ΚΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων.
Στην Αρχαιολογική Συλλογή Μαλεβιζίου βρίσκονται 40 περίπου προσθήκες στις οποίες και εκτίθενται 500 περίπου αντικείμενα που χρονολογούνται σε όλες τις εποχές της κρητικής αρχαιότητας. Η πλειοψηφία των εκθεμάτων προέρχεται από τη συλλογή Μεταξά, την οποία διατηρούσε ο επιχειρηματίας Νικόλαος Μεταξάς από το 1959 έως το 1997 ενώ τριάντα (30) ακόμα αρχαία αντικείμενα προέρχονται από πρόσφατες κυρίως ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου. Τα εκθέματα της εν λόγω έκθεσης βοηθούν τον επισκέπτη να δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα του για τον αρχαίο Κρητικό Πολιτισμό, με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα από όλες τις μορφές τέχνης καλύπτοντας όλες τις περιόδους της Κρητικής ιστορίας από το 6000 π.Χ. έως και τον 2ο αι μ.Χ.
Στους χώρους της έκθεσης λειτουργούν 7 διαφορετικές ενότητες με βάση τις επτά διαφορετικές κατηγορίες εκθεμάτων: λογοτεχνία, κεραμική, πηλοπλαστική, ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή του Δήμου, μεταλλικά αντικείμενα και τέλος αρχαία κοσμήματα. Παρακάτω γίνεται αναλυτική περιγραφή του περιεχομένου κάθε ενότητας.
Η 1η ενότητα της έκθεσης αφορά τα αντικείμενα λιθοτεχνίας, και συγκεκριμένα εκθέτονται λίθινα εργαλεία, αγγεία και άλλα αντικείμενα από τη Νεολιθική έως και τη Μινωική περίοδο.
Η 2η ενότητα φορά την μεγαλύτερη σε μέγεθος ενότητα της έκθεσης οποία είναι αφιερωμένη στην κεραμική τέχνη και περιλαμβάνει αγγεία όλων των τύπων και των εποχών. Στην ενότητα αυτή
διακρίνεται η αλληλουχία των διαφορετικών τεχνικών κατασκευής και διακόσμησης των πήλινων αγγείων, χρηστικών και τελετουργικών, από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού, μέχρι και την Ρωμαϊκά χρόνια. Χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης ενότητας αποτελεί ο πήλινος κεραμικός τροχός, πάνω στον οποίο πλάθονταν τα αγγεία αλλά και το γιγαντιαίο πιθάρι των Αρχαϊκών χρόνων που απεικονίζει παραστάσεις ανθρώπων και αλόγων.
Στην 3η ενότητα εκτίθενται αντικείμενα πηλοπλαστικής. Το πλήθος των πήλινων αγαλματίδιων αφορούν ανθρώπινες φιγούρες γυναικείες και ανδρικές, φιγούρες θεοτήτων, ζώων αλλά και ομοιώματα αντικειμένων τα οποία συγκεντρώθηκαν από ιερά και τάφους και χρονολογούνται από τη Μινωική έως τη Ρωμαϊκή Εποχή. Στην ίδια ενότητα εκτίθενται ιδιαίτερη αξίας και τεχνικής πήλινα ειδώλια από τα μινωικά ιερά κορυφής, τα οποία παριστάνουν τους ίδιους τους λατρευτές, οι οποίοι ανέθεταν τις προσφορές τους στη μινωική θεότητα.
Στην 4η ενότητα είναι αφιερωμένη στην γλυπτική τέχνη. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει μαρμάρινα αγγεία, τμήματα αγγείων και άλλα τέχνεργα των Ρωμαικών κυρίως χρόνων.
Χαρακτηριστικό για τις λεπτομέρειες του είναι και το σπάνιο μαρμάρινο αγγείο της Κλασικής εποχής που εκτίθενται στην 4η ενότητα.
Η 5η ενότητα περιλαμβάνει αντικείμενα που δεν προέρχονται από την Συλλογή Μεταξά αλλά αφορά την αρχαιολογική τοπογραφία του Δήμου Μαλεβιζίου, και περιλαμβάνει ευρήματα (αγγεία, ειδώλια κ.α.) από περιοχές όπως το Γάζι, ο Κρουσώνας το Καβροχώρι. Ως κεντρικό έκθεμα της ενότητας τοποθετείται η μινωική σαρκοφάγος που βρέθηκε στην περιοχή της Τυλίσου, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η ιδιαίτερη ζωγραφιστή διακόσμηση.
Η 6η ενότητα είναι αφιερωμένη στα μεταλλικά αντικείμενα όπως βέλη, λόγχες, εργαλεία, μαχαίρια και μεταλλικά κοσμήματα που αντιπροσωπεύουν όλες τις εποχές του Κρητικού Πολιτισμού. Βασικό τμήμα της ενότητας αυτής αποτελεί μια χάλκινη μινωική προχός ιδιαίτερης τέχνης και εξαιρετικά σπάνιο εύρημα της μινωικής εποχής. Εντυπωσιακά είναι εξίσου σπάνια μινωικά χάλκινα ειδώλια λατρευτών που αποτελούν κάποια από τα πολυτιμότερα αντικείμενα της Αρχαιολογικής Συλλογής.
Τέλος στην 7η ενότητα εκτίθενται αρχαία κοσμήματα όπως εντυπωσιακά περιδέραια λίθινα και χρυσά, ενώτια, δαχτυλίδια και βραχιόλια από τη Μινωική εποχή αλλά και τους μεταγενέστερους
χρόνους
