Δήμος Μαλεβιζίου - Municipality of Malevizi

Δημοτική Ενότητα Γαζίου

Δημοτική Ενότητα Γαζίου

Η Δημοτική Ενότητα του ΓΑζίου αποτελείται από τις ακόλουθες Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες: Γαζίου, Αχλάδας, Ροδιάς, Καλεσιών, Φόδελε.

Η Δημοτική Ενότητα Γαζίου  εξελίσσεται σ’ ένα από τους κύριους οικιστικούς πόλους του πολεοδομικού συγκροτήματος Ηρακλείου για κύρια και δευτερεύουσα κατοικία, και σε ότι αφορά τις παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων, οι αγροτικές δραστηριότητες, συνυπάρχουν με βιοτεχνικές και τουριστικές.

Αν και ο γεωργικός – κτηνοτροφικός τομέας τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει φθίνουσα πορεία εξακολουθεί να απασχολεί (εποχιακά ή κατ’ αποκλειστικότητα) μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.

Ως περιοχή αλίευσης θεωρείται από τους πλέον ενεργούς ψαρότοπους της Κρήτης και εκτιμάται ότι η ολοκλήρωση της κατασκευή του αλιευτικού καταφυγίου στη Ροδιά, θα ενισχύσει τις αλιευτικές δραστηριότητες στην περιοχή.

Η σημασία του δευτερογενή τομέα στην περιοχή είναι μικρή και εντοπίζεται κυρίως στη μεταποίηση των προϊόντων του πρωτογενή τομέα και στο κλάδο των κατασκευών (ξύλινων και μεταλλικών)για οικοδομική χρήση.

Ο τουρισμός αποτελεί την πρώτη πλουτοπαραγωγική πηγή των κατοίκων λόγω της ύπαρξης μεγάλου αριθμού ξενοδοχειακών και τουριστικών επιχειρήσεων. Στα διοικητικά όρια της Δημοτικής Ενότητας δραστηριοποιούνται 27 ξενοδοχειακές μονάδες με σύνολο κλινών 8.333 και 187 μονάδες ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων με δυναμικότητα 4.469 κλινών. Υπάρχουν ακόμα 303 επιχειρήσεις σε άμεση σχέση με τον τουρισμό (καταστήματα τουριστικών ειδών, εστιατόρια, τουριστικά γραφεία, κλπ). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι το 70,6% των διαθέσιμων κλινών της περιοχής, ανήκουν σε ξενοδοχειακές μονάδες Α’ και Β΄ τάξης, δηλαδή η περιοχή προσελκύει τουρίστες υψηλής εισοδηματικής στάθμης, με τα ανάλογα γι’ αυτήν οικονομικά αποτελέσματα.

Εκτός από τη διαδεδομένη μορφή του οικογενειακού θαλάσσιου τουρισμού, ιδιαίτερη ανάπτυξη γνωρίζουν ο συνεδριακός και ο εκθεσιακός τουρισμός, λόγω της ύπαρξης των κατάλληλων υποδομών στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Επίσης, προσπάθειες γίνονται προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης του θεματικού τουρισμού (αγροτοτουρισμού, του αθλητικού τουρισμού (Ναυταθλητισμός) καθώς και του περιβαλλοντικού – φυσιολατρικού τουρισμού (Φαράγγι και Υγρότοπος Αλμυρού).

Ποσοστιαία Αύξηση Πληθυσμού Δ.Ε. Γαζιού

ΠεριοχέςΠληθυσμός ΑπογραφήςΠοσοστιαία Αύξηση %
19912001
Δημοτική Κοινότητα Γαζίου5.210
9.629
84,82%
Δημοτική Κοινότητα Ροδιάς1.066
1.319
23,73%
Δημοτική Κοινότητα Αχλάδας523
1.077
105,93%
Τοπική Κοινότητα Καλεσιών799
901
12,77%
Τοπική Κοινότητα Φόδελε535
645
20,56%
Σύνολο8.13313.57167,11%

(Πηγή Ε.Σ.Υ.Ε απογραφή πληθυσμού 2001)

Δημοτική Κοινότητα Γαζίου

Αποτελείται από τους ακόλουθους οικισμούς:

  • Γάζι
  • Άγ. Θεόδωροι
  • Άγ. Γεώργιος Μεθυστής
  • Άγ. Δημήτριος
  • Καβροχώρι
  • Κολλυβάς
  • Σκαφιδαράς
  • Τίμιος Σταυρός

Γάζι

Tο Γάζι, πρωτεύουσα του δήμου, είναι κτισμένο στα δυτικά του ποταμού Γαζανού, στον οποίο οφείλει και το όνομα του. Ο ποταμός αυτός ταυτίζεται με τον αρχαίο ποταμό Τρίτωνα. Ο ιστορικός Andrea Cornaro αναφέρει για το Γαζανό ότι πηγάζει από το βουνό και δεν στερεύουν ποτέ τα νερά του. Οι Τούρκοι αργότερα τον αναφέρουν ως ποταμό των Ιτεών (Sogut deresi).

Ο οικισμός υπάρχει από την περίοδο της Βενετοκρατίας, όπως μαρτυρείται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα (1379), στην Περιγραφή της νήσου Κρήτης του F. Barozzi (Descrittione dell’ isola di Creta) (1577), στην απογραφή του Πέτρου Καστροφύλακα (1583) καθώς και στην έκθεση του F. Basilicata (1630). Στην ίδια περίοδο υπήρχε στο χωριό καλλιεργήσιμη γη η οποία ανήκε στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου και περιελάμβανε αμπέλια και κήπους.

Δημοτική Κοινότητα Αχλάδας

Αποτελείται από τους ακόλουθους οικισμούς:

  • Αχλάδα
  • Άγ. Πελαγία
  • Αμμούδι
  • Λυγαριά
  • Μαδές
  • Μονοναύτης
  • Ξηροπόταμος

ΑχλάδαΑγία Πελαγία

Μακριά από τους νεοσύστατους κοσμικούς οικισμούς της βόρειας ακτής, 20 περίπου χλμ. βορειοδυτικά του Ηρακλείου, είναι κτισμένος ο παραδοσιακός οικισμός της Αχλάδας, ανέγγιχτος ακόμη από τα “επιτεύγματα” του σύγχρονου πολιτισμού. Το τοπωνύμιο Αχλάδα, φυτώνυμο, σημαίνει άγρια απιδιά και σύμφωνα με την προφορική παράδοση συνδέεται με τον πρώτο οικιστή, ο οποίος έχτισε το σπίτι του δίπλα στο ομώνυμο δέντρο.

Μια από τις πιο πρώιμες αναφορές του τοπωνυμίου κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας βρίσκεται σε συμβολαιογραφική πράξη του 1356 του Αρχείου του Δούκα της Κρήτης, ωστόσο, δεν είναι απολύτως σαφές αν πρόκειται για το όνομα του χωριού ή για το τοπωνύμιο της περιοχής στην οποία χτίστηκε αργότερα ο οικισμός. Στην πρώτη συστηματική απογραφή πληθυσμού του 1577 αναφέρεται ταυτόχρονα ως Agladha στην καστελλανία του Μυλοποτάμου και ως Agladhea στην καστελλανία του Μαλεβιζίου, ενώ στην επόμενη (1581-1583) του λογιστή των Συνδίκων Pietro Castrofilaca, η οποία είναι λεπτομερέστερη από την προηγούμενη, το χωριό αναφέρεται στην καστελλανία Μυλοποτάμου ως Aclada, με 63 κατοίκους.

Οι κρήνες της Αχλάδας

Βορειοανατολικά του χωριού, σε πλάτωμα λόφου με πανοραμική θέα προς τη θάλασσα, στην περιοχή Βρύση, βρίσκεται το παλιό υδρευτικό συγκρότημα των δύο κρηνών του οικισμού της Αχλάδας, της παλαιότερης της περιόδου της Τουρκοκρατίας και της νεότερης που κατασκευάστηκε στις αρχές του αιώνα, με δαπάνες της κοινότητας Αχλάδας.

Οι πρώτες αρχαιολογικές έρευνες

Ο εύφορος κάμπος της Αγ. Πελαγίας, με τα υπήνεμα λιμάνια και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον, αποτελεσε πόλο έλξης για την εγκατάσταση οικιστικών μονάδων, ήδη από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.

Παράγοντας καθοριστικός για την ευμάρεια που γνώρισαν οι αρχαίοι οικισμοί στην περιοχή, είναι η προνομιακή της θέση στο μέσο της βόρειας ακτής, θέση που ευνοεί τις θαλάσσιες επικοινωνίες τόσο με τα ανατολικά και δυτικά παράλια της Κρήτης όσο και με το υπόλοιπο Αιγαίο.

Η περιοχή από νωρίς, όπως ήταν φυσικό, προσελκυσε το επιστημονικό ενδιαφέρον Ελλήνων και ξένων ερευνητών. Από τους πρώτους αρχαιολόγους που την επισκέφθηκαν, ήταν ο Ιταλός Ant. Taramelli, ο οποίος κατά την περιήγηση του στην Αγ. Πελαγία το 1899, διέκρινε ερείπια παράκτιων λιμενικών εγκαταστάσεων, μεγάλες uδατοδεξαμενές για τον ανεφοδιασμό πλοίων, καθώς και κατάλοιπα ρωμαϊκού υδραγωγείου, που το κατέταξε μάλιστα στην ίδια κατηγορία με αυτά της Γόρτυνας, της Λεβήνας, της Λύττοu και της Χερσονήσου.

Δημοτική Κοινότητα Ροδιάς

Αποτελείται από τους ακόλουθους οικισμούς:

  • Ροδιά
  • Άγ. Δημήτριος
  • Καπετανάκι Μετόχι
  • Λινοπεράματα
  • Μονή Σαββαθιανών
  • Παλαιόκαστρο
  • Παντάνασσα
  • Πλαϊτης

ΡοδιάΠαλαιόκαστρο

Η γενέτειρα της Άννας Καλλέργη και των άλλων ηρωικών μορφών των επαναστάσεων του τέλος του 19ου αι., η Ροδιά (ή Ρογδιά), “κώμη τερπνή, κατάρρυτος και ρωμαντική” βρίσκεται σε θέση ιδιαίτερα προνομιακή, στην πλαγιά της Μαρμαροκεφάλας (υψόμ. 300μ.) πάνω από την κοιλάδα του Παλαιοκάστρου, 16 περίπου χλμ. βορειοδυτικά του Ηρακλείου.

Το τοπωνύμιο είναι φυτώνυμο και απαντά ήδη το 1248 σε έγγραφο του Κατάστιχου των Μοναστηριών και των Εκκλησιών του Κοινού ως “Ροδέα με το Κάστρο” (Rodea cυm Ιο Castri), υποδηλώνοντας προφανώς το Γενουάτικο, ή προγενέστερο, κάστρο που βρισκόταν τότε στη θέση του βενετσιάνικου οχυρού του Παλαιοκάστρου. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρονται βοσκότοποι στην περιοχή της Ροδιάς, ιδιοκτησίας της αυτοκρατορικής μονής Σφάκας με έδρα το χωριό Μύρτος της Ιεράπετρας.

Μια από τις αρχαιότερες μνείες του οικισμού βρίσκεται σε νοταριακή πράξη του 1356 του Αρχείου του Δούκα της Κρήτης, όπου ο οικισμός αναφέρεται ταυτόχρονα ως Ροδέα και ως “Κερά Ροδέα” (Chera Rodea) με την Αγ. Μαρίνα και την Αγ. Άννα”. Στο ίδιο έγγραφο περιλαμβάνονται αρκετά τοπωνύμια της ευρύτερης κτηματικής περιφέρειας της Ροδιάς. Ανάμεσα σ’ αυτά το “Άγιο Κερατίδι” (Agio Ceratidi), η “Βουρκιά” (Vυrchia), η “Σκορπιστή” (Scorpissi), το “Χωνί” (Chυno) και η “Παλαιοκκλησιά που ονομάζεται Αγ. Παύλος” (Paleoclissia nominada Sαn Polo). Μερικές δεκαετίες αργότερα, το 1395, ο οικισμός μνημονεύεται ξανά σε δικαστική απόφαση του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα, ως χωριό με το όνομα Κερά Ροδέα (cas.Chera Rodea), προσωνυμία που συνοδεύει το σημερινό όνομα του οικισμού σε όλα σχεδόν τα έγγραφα και τους χάρτες της Βενετοκρατίας.

Ο “απότομος και τραχύς” βράχος του Παλαιόκαστρου, αποκομμένος από τις υπόλοιπες λοφοσειρές της περιοχής δεσπόζει στο ανατολικό άκρο του όρμου των Φρασκιών, σε μικρή απόσταση από τις πηγές του Αλμυρού και τον κόλπο του Ηρακλείου.

Η στρατηγική, καθώς και η από τη φύση οχυρή του θέση, φαίνεται ότι αποτέλεσε πόλο έλξης για την εγκατάσταση οχυρωματικών έργων και πιθανώς οικιστικών μονάδων ήδη από την αρχαιότητα.

Τοπική Κοινότητα Καλεσιών

Αποτελείται από τους ακόλουθους οικισμούς:

  • Κάτω Καλέσα
  • Καλέσα

Τοπική Κοινότητα Φόδελε

Αποτελείται από τους ακόλουθους οικισμούς:

  • Φόδελε

[wpgmza id=”1″]

Top