Δημοτική Ενότητα Κρουσώνα
Δημοτική Ενότητα Κρουσώνα
Η Δημοτική Ενότητα του Κρουσώνα αποτελείται από τις ακόλουθες Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες: Κρουσώνα, Κορφές, Σάρχου, Λουτρακίου. Αναλυτικά οι οικισμοί και ο πληθυσμός των Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων έχουν ως εξής:
Δημοτική Κοινότητα Κρουσώνα
- Κρουσώνας
- Κιθαρίδα
- Αγία Ειρήνη
Ο οικισμός και έδρα της ομώνυμης Δημοτικής Ενότητας Κρουσώνα.
Το τοπωνύμιο είναι αρχαίο Ελληνικό χωρίς καμία λόγια ανάμιξη, υπόμνημα Ελληνικής Κρητικής Ιστορίας Μελετών τόμος 1 σελ. 400 των “Κρητικών Χρονικών”. Άλλοι σχετίζουν το τοπωνύμιο με την λέξη κούρσος, κρούσος.
Αρχαιότερη μνεία αναφέρεται σε συμβόλαιο του συμβολαιογράφου του Χάνδακα Leon Marcello και ήταν φέουδο του Marcus Jystinion το 1374. Το 1577 από τον Fr. Barozzi αναφέρεται ως Chrussona. To 1583 από τον Καστροφύλακα ως Crussona. Το 1630 από το Βασιλικάτα ως Crusona. Στην τουρκική απογραφή του 1671 ως Krusona με 103 χαράτσα(Ν. Σταυρινίδης). Το 1834 στην αιγυπτιακή απογραφή ως Khrusonas με 140 χριστιανικές οικογένειες. Από το 1881 αναφέρεται Κρουσώνας. Το 1940 για μικρή χρονική περίοδο ως Κρουσών. Σήμερα έχει επικρατήσει Κρουσώνας. Επομένως έχουμε διαχρονικά 2 εκδοχές:
1η Εκδοχή:
Κρουσώνας: φυλακτήριο Προμαχώνας – φρούριο(κρόταλα). Κρουσώνας εκ του κρούω – κρούση των όπλων και των ασπίδων των διαγωνιζομένων κουρητών σε αθλήματα. Από την σφαγή των κουρσάρων γενομένη στην χαράδρα Σαρακινός από τον Νικηφόρο Φωκά και τους τότε Κρουσανιώτες. (Ανακοινώσεις Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου Ζαχαρία Ε. Σμυρνάκη, Ελούντα 1 – 6 Οκτωβρίου 2001. )
2η Εκδοχή:
Αναφέρεται και ως Κουρσώνας εκ του Κόρσα – Κόρση=κεφαλή στα τουρκικά έγγραφα (Ν. Σταυρινίδης). Ο Χαράλαμπος Συμεωνίδης γράφει ότι ο Κρουσώνας ίσως είναι μέρος που συχνάζουν κουρσάροι, Κούρσος με επιδρομή Κουρσάρων.
Οικισμός της Δημοτικής Ενότητας Κρουσώνα με 60 κατοίκους (υψόμετρο 220μ). Αναφέρεται το 1577 από τον Barozzi ως Chitaridha, από τον Καστροφύλακα ως Chitharida, με 69 κατοίκους το 1583, από το Βασιλικάτα το 1630 ως Chitaridha. To 1671 στην τουρκική απογραφή ως Ketarida με 12 χαράτσα (Ν. Σταυρινίδης). Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 Kitharidha με 15 χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται Κιθαρίδα στον Δήμο Κρουσώνα με 160 χριστιανούς και 2 Τούρκους κατοίκους. Το 1920 είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού Δήμου και γράφεται ως Κιθαρίς (136 κατοίκους). Το τοπωνύμιο είναι αρχαίο Ελληνικό. Όμως σε καμία απογραφή ή έγγραφο αναφέρεται Κιθαρίς.
Τοπική Κοινότητα Κορφών
- Κορφές
Η τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Κρουσώνα με 604 κατοίκους (υψόμετρο 290μ) κτισμένο σε λόφους (κορυφές). Πρώτη μνεία του οικισμού αναφέρεται σε έγγραφο του 1248 Cotfe και ανήκε στην αρχιεπισκοπή Κρήτης της Β’ Βυζαντινής περιόδου. Το 1369 αναφέρεται επίσης Cotfe στο Δυτικό αρχείο του Χάντακα και το 1399 ως Cotfe. Με το ίδιο τοπωνύμιο αναφέρεται το 1577, από το Barozzi το 1583, από τον Καστροφύλακα το 1630, από το Βασιλικάτα (Cotfes) στην τουρκική απογραφή του 1671 Cotfes με 43 χαράτσα(Ν. Σταυρινίδης). Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Corufes το 1881 ως Κορφαίς στον Δήμο Κρουσώνα.
Τοπική Κοινότητα Σάρχου
- Σάρχος
Η Τοπική κοινότητα του Σάρχου της Δημοτικής Ενότητας Κρουσώνα βρίσκεται στους πρόποδες της Β/Α πλευράς του Ψηλορείτη. Απέχει 21 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και έχει 281 κατοίκους. Σαν περιοχή αναφέρεται σε έγγραφο του 1395, του Δουκικού αρχηγείου του Χάντακα Siarcho. Το 1577 αναφέρεται στην επαρχία Μαλεβιζίου από τον Barozzi ως Sargho, το 1583 από τον Καστροφύλακα ως Sargho με 82 κατοίκους, το 1630 από το Βασιλικάτα ως Sargo και το 1671 στην τουρκική απογραφή ως Sarko με 23 χαράτσα(Ν. Σταυρινίδης). Το 1834 στην αιγυπτιακή απογραφή αναφέρεται ως Sarkos με 20χριστιανικές οικογένειες, το 1842 ο Χουρμουτζής το γράφει στη γενική Σάρχου, το 1881 αναφέρεται Σάρχος στο Δήμο Κρουσώνα με 246 κατοίκους χριστιανούς, το 1900 είναι στον ίδιο Δήμο 287 κάτοικοι, το 1920 έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 301 κατοίκους, το 1928 έδρα ομώνυμης κοινότητας με 332 κατοίκους ενώ το 1971 αναφέρεται με 243 κατοίκους.
Τοπική Κοινότητα Λουτρακίου
- Λουτράκι
Βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές του βουνού <<Βοσκερό>>. Αρχαιότερη μνεία του οικισμού σε συμβόλαιο του 1393 φέουδο του Georgius Belbi. Αναφέρεται επίσης το 1577 από τον Barozzi ως Lutrachi, το 1630 από το Βασιλικάτα και το 1671 από το Ν. Σταυρινίδη ως Lutraki στην Τουρκική απογραφή με 14 χαράτσα. Στην αιγυπτιακή απογραφή δεν αναφέρεται. Το 1881 αναφέρεται στον Δήμο Κρουσώνα με 188 Χριστιανούς κατοίκους. Το 1920 αποτελεί δική του κοινότητα με δυο οικισμούς:
1. Απάνω Λουτράκι με 101 κατοίκους (υψόμετρο 408μ),
2. Κάτω Λουτράκι με 84 κατοίκους (υψόμετρο 260μ).
